آشنایی با سنگ، سرگروه سنگ ساختمانی
زمین شناسان سنگ (stone) به این صورن تعریف می نمایند: سنگ مواد جامدی از پوسته زمین است که از یک یا چند کانی که با یکدیگر پیوند یافته‌اند، تشکیل شده‌است. به عبارت دیگر تجمعی طبیعی و جامد از مواد معدنی یا شبه معدنی را سنگ می نامند. کانی ها هم مواد جامد، طبیعی، معمولا متبلور، غیر آلی، همگن و با ترکیبات شیمیایی مشخص می باشد. لایه خارجی جامد زمین (سنگ‌کره) از سنگ تشکیل شده‌است و سنگ کره نامیده می شود.
سنگها در سه دسته کلی:آذرین، رسوبی و دگرگون شده تقسیم می شوند. دانش شناختن سنگها را سنگ‌شناسی می‌گویند. لازم به ذکر است عنصر اصلی تشکیل دهنده تمامی سنگها سیلیس است.
تفاوت سنگ و خاک در چیست؟
سنگ با خاک چه تفاوتی دارد؟از نظر زمین شناسی خاک توده ای از ذرات با دانه های به هم چسبیده یا متراکم است که بر اثر هوازدگی سنگ ها و به طور بر جا تشکیل می شود.
بر همین اساس مهمترین تفاوت خاک و سنگ اختلاف در میزان فشردگی و چسبندگی آنها به یکدیگر است.
سنگها چگونه تشکیل می شوند؟
سنگها از طریق دو فرایند کوه زایی و کوه سایی در زمین به وجود می آیند. کوه زایی یا ایجاد کوه بر اثر فشارهای کره مذاب درون زمین به پوسته جامد سطح آن ایجاد می گردد. در مقابل هوازدگی یا کوه سایی براساس روندی که باعث خرد شدن و تغییر شکل مواد سخت سطح زمین و موادی که با جو در تماس هستند، ساخته می شوند. عوامل فرسایش یا هوازدگی به دو گروه فیزیکی و شیمیایی تقسیم می‌شوند.
هوازدگی شیمیایی محصول اکسیداسیون، آبکافت، انحلال، هیدراتاسیون و یا عکس العمل آب‌های اسیدی با املاح تشکیل دهنده سنگ هاست. هوازدگی فیزیکی توسط عواملی چون گرانش زمین، رشد گیاهان، باد، جریان آب و عمل جانوران، یخبندان، تغییرات حرارت در جو و در نتیجه انبساط و انقباض، و … شکل می‌گیرد و باعث خرد شدن سنگها و تغییر شکل آنها به دانه‌های ریزتر می‌شود.
ساختار سنگها چگونه است؟
سنگها از یک یا چند کانی ساخته شده‌اند. کانی‌ها مواد جامد، طبیعی، معمولاً غیرآلی، متبلور، همگن و با ترکیبات شیمیایی مشخص اند. تا الآن بیش از ۳۰۰۰ کانی در طبیعت شناخته شده ولی فقط ۲۴ کانی در سنگ‌های پوسته زمین به فراوانی دیده که کانی‌های سنگ ساز نامیده می شوند.
ساختار شیمیایی سنگها: سنگ ها بر اساس ترکیبات شیمیایی که در آن ها وجود دارد به چهار گروه کربنات‌ها، سولفات‌ها، اکسیدها و سیلیکات‌ها تقسیم می‌شوند.
دسته بندی سنگ ها
سنگها از نظر نحوه تشکیل به سه دسته سنگ‌های رسوبی، سنگ‌های آذرین و سنگ‌های دگرگون شده تقسیم می‌شوند.
سنگ‌های رسوبی
به سنگ‌هایی که بر اثر ته نشین شدن مواد داخل آب به وجود می‌آیند اطلاق می گردد. بطور معمول رودها مواد زیادی را با خود به دریاها و دریاچه‌ها می‌ریزند که به دلیل سنگینی به ته دریا می‌روند. این مواد روی هم قرار می‌گیرند که پس از سفت شدن سنگ‌های رسوبی را به وجود می آورند. سنگ‌های رسوبی لایه لایه‌اند که رنگ یا جنس هر لایه با لایه دیگر متفاوت است. در ایران سنگ‌های رسوبی در کوه‌های البرز و زاگرس به فراوانی یافت می‌شوند.
سنگ های رسوبی دیگری هم هستند که منشأ بیوشیمیایی دارند و به طور غالب از ترکیب کربنات کلسیم تشکیل شده اند. نمونه شناخته شده سنگ های رسوبی در دره ژرف «گراند کنیون»، واقع در ایالات آریزونا در ایالات متحده است که رودخانه کلرادو از میان لایه های آن ها عبور می کند. لایه های بالایی جوان ترین لایه ها و لایه های عمیق پیرترین آن ها هستند. ریگ، شن و سنگ‌های آهکی نمونه‌هایی از سنگ‌های رسوبی هستند.
سنگ‌های آذرین
گروه دیگری از سنگها بر اثر سرد شدن مواد بسیار داغ به وجود آمده‌اند که قبلاً در زمین بوده‌اند. دمای اعماق زمین زیاد است و بعضی سنگها را ذوب می‌کند. این سنگها در زیر یا سطح زمین دوباره سرد می‌شوند و سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آنها آذرین می‌گویند. سنگ‌های کوه‌هایی مانند دماوند و الوند از نوع آذرین است. سنگ‌های آذرین از بلورهای ریز یا درشت تشکیل شده‌اند.
سنگ‌های دگرگون شده
بعضی از سنگ‌های رسویی یا آذرین اگر مدت زیادی در اعماق زمین بمانند، باید فشار و گرمای زیادی را تحمل کنند. این سنگها مانند آجر پخته می‌شوند و شکل قبلی خود را از دست می‌دهند و به همین دلیل به آنها سنگ‌های دگرگون شده می‌گویند. (مانند سنگ مرمر)
